Veelgestelde vragen

Het burgerberaad bestaat uit 175 gelote mensen uit heel Nederland. Ze vormen samen een zo goed mogelijke afspiegeling van de samenleving. Om het burgerberaad een zo goed mogelijke afspiegeling te laten zijn van Nederland is het van belang om te weten wat de verdeling binnen de Nederlandse bevolking is. Deze verdeling wordt dan als referentie genomen om te bepalen wat de verdeling in het burgerberaad moet zijn. Er is in het Instellingsbesluit afgesproken naar vijf kenmerken te kijken: geslacht, opleiding, geografische spreiding, leeftijd en mening over klimaatbeleid. Om te weten hoe die verdeling eruitziet in Nederland op de vijf kenmerken hebben we gebruikgemaakt van verschillende bronnen. De referentiedata komen van de Gouden Standaard van het CBS (opleiding, geografische spreiding, leeftijd); Rutgers (geslacht); en een representatieve peiling van Ipsos I&O uit september 2024 (mening over klimaatbeleid).

In de infographic hieronder zie je de vergelijking tussen de Nederlandse bevolking en het burgerberaad.

• Het geeft mensen invloed en zeggenschap over zaken die hen persoonlijk raken.
• De beste ideeën en initiatieven komen vaak uit de samenleving zelf, verrijkt daarmee beleids- en besluitvorming.
• Mogelijkheid om een brede en diverse vertegenwoordiging van burgers te betrekken bij besluitvorming.
• Brengt mensen met verschillende achtergronden en standpunten bij elkaar; overbrugt zo tegenstellingen.  

Gekozen volksvertegenwoordigers – de Tweede Kamer dus – hebben en houden het laatste woord bij besluiten. Het is tegelijk waardevol dat mensen tussen de verkiezingen door invloed hebben op en kunnen meepraten over grote maatschappelijke vraagstukken die hen raken, zoals klimaatverandering. Een burgerberaad is dan ook geen vervanging van, maar een aanvulling op onze representatieve democratie. Ze leveren geen bindend advies, de Tweede Kamer heeft de beslissende stem. Dat vraagt om een stevige politieke inbedding en helderheid over hoe kabinet en Kamer zich tot het advies verhouden en hier opvolging aan geven. Na ontvangst van het advies van het burgerberaad moet het kabinet binnen zes maanden een kabinetsreactie sturen naar de Kamer. Hierbij wordt op ieder advies individueel ingegaan (motiveringsplicht). De Kamer heeft toegezegd het advies en de kabinetsreactie te bespreken (besprekingsplicht).

Een burgerberaad en een referendum zijn twee verschillende manieren om burgers te betrekken bij politieke besluitvorming. Bij een referendum maken kiezers doorgaans een keuze maken uit twee alternatieven, bijvoorbeeld ‘voor’ of ‘tegen’. De uitkomst kan bindend of raadgevend zijn.

Bij een burgerberaad staat dialoog centraal. Een (representatieve) groep gelote inwoners komt bij elkaar om over een periode van 4-8 maanden over een maatschappelijk vraagstuk in gesprek te gaan. In ons geval klimaat. Doel is om de politiek te adviseren. Het proces is deliberatief. Dit betekent dat deelnemers op basis van informatie en uitgebreid overleg komen tot een advies. Bij het Nationaal Burgerberaad Klimaat gaat het om een advies aan het kabinet.

Bij een burgerberaad komt een – vaak gelote – groep van 150 à 200 mensen een aantal keer bij elkaar. In een periode van ongeveer een half jaar gaan zij met elkaar in gesprek. Zijn doen dat over een onderwerp dat veel mensen raakt, bijvoorbeeld klimaat. Daarna geven ze een advies aan de overheid.

Ja, in heel Europa vraagt men advies aan burgers in bijvoorbeeld panels en burgerberaden. Zo organiseerde Ierland, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Denemarken, Schotland, Spanje en Engeland de afgelopen jaren burgerberaden.  Die gingen over bijvoorbeeld klimaat, corona, euthanasie en abortuswetgeving. Het doel is altijd om burgers meer invloed te geven op beleid en beter te betrekken bij het nemen van besluiten.

Ja, gemeenten en provincies organiseren regelmatig burgerberaden. In 2006 was het laatste burgerberaad op nationaal niveau: het Burgerforum Kiesstelsel.

Het kabinet wil de ideeën van de mensen in dit land gebruiken bij het grootste vraagstuk van deze tijd: het tegengaan van klimaatverandering. Een burgerberaad helpt bij het maken van ingewikkelde keuzes. Het zorgt voor betere politieke besluiten en betere klimaatplannen. Plannen die haalbaar, eerlijk en uitvoerbaar zijn. 

Het burgerberaad heeft kennis aangereikt gekregen door verschillende mensen en in allerlei vormen. Denk hierbij aan wetenschappelijke kennis, kennis over het huidige beleid en kennis van belangenvertegenwoordigers en ervaringsdeskundigen. De deelnemers van het burgerberaad bepaalden zoveel mogelijk zelf welke kennis en informatie ze wilden ontvangen en gebruiken, en welke deskundigen en betrokkenen ze spraken. De organisatie van het burgerberaad is onafhankelijk en zorgde dat kennis vanuit verschillende perspectieven voor het burgerberaad beschikbaar was.

Bekijk de pagina Kennis in het burgerberaad voor een uitgebreide beschrijving van de kennisvoorziening in het burgerberaad.

Er waren twee werkgroepen die de organisatie van het burgerberaad adviseerden over kennis. De wetenschappelijke werkgroep gaf advies over wetenschappelijke kennis en een ambtelijke werkgroep deelde kennis over beleid. De organisatie sprak ook met verschillende mensen en organisaties die kennis kunnen deelden vanuit uiteenlopende maatschappelijke perspectieven, zoals: maatschappelijke organisaties, sociaaleconomische (koepel)organisaties, belangengroepen en het bedrijfsleven, gerelateerd aan het onderwerp van het burgerberaad.

De wetenschappelijke basiskennis die werd gedeeld is kennis waar erkende wetenschappelijke instituten het over eens zijn. Wanneer er verschillende wetenschappelijke inzichten of interpretaties bestonden over één onderwerp, kregen de deelnemers hier inzicht in. De wetenschappelijke werkgroep adviseerde hierover.

De kennis waar het burgerberaad gebruik van heeft gemaakt, delen we ook met de rest van Nederland via de website. Zo zorgen we ervoor dat iedereen kan zien van welke kennis het burgerberaad gebruik heeft gemaakt en dat de kennisvoorziening aan het burgerberaad zo transparant en navolgbaar mogelijk blijft. Ga naar de pagina Bijeenkomsten om dit te volgen.

De wetenschappelijke werkgroep gaf advies aan de projectorganisatie over kennis die het burgerberaad kon gebruiken. De wetenschappelijke kennis die werd gedeeld is kennis waar erkende wetenschappelijke instituten het over eens zijn. Wanneer er verschillende wetenschappelijke inzichten of interpretaties bestonden over één onderwerp, kregen de deelnemers hier ook inzicht in.

Ga naar het nieuwsbericht over de bekendmaking van de leden van de wetenschappelijke werkgroep.

We merken steeds meer van klimaatverandering. En van maatregelen die daarom genomen worden. Die maatregelen hebben invloed op hoe we wonen, werken, reizen en op onze portemonnee. Iedereen heeft er in zijn eigen leven mee te maken, maar lang niet altijd wat over te zeggen. Met het burgerberaad kunnen de mensen in dit land meedenken en advies geven. Zo hebben ze meer invloed op de aanpak van klimaatverandering. En zijn ze betrokken bij beslissingen die hen raken.

Nee. De vraag gaat over wat burgers, bedrijven én overheid kunnen doen. Allemaal kunnen zij duurzame keuzes maken.

Dit burgerberaad gaat met elkaar in gesprek over de vraag hoe we in Nederland kunnen eten, spullen gebruiken én reizen op een manier die beter is voor het klimaat. Onderwerpen dus die ons allemaal direct raken.

Het kabinet heeft eerst bedacht waar de vraag aan moest voldoen. Bijvoorbeeld dat de vraag niet te moeilijk of technisch moet zijn. En dat het gaat over een onderwerp waar alle Nederlanders mee te maken hebben in hun dagelijks leven. Ook moeten er voldoende mogelijkheden zijn voor de overheid om echt aan de slag te gaan met het advies van het burgerberaad. Zo is de vraag ‘Hoe kunnen we als Nederland eten, spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat?’ gekozen. De Tweede Kamer dacht hier ook over mee.

Nee, je kon alleen meedoen als je was ingeloot. Eerst werd er geloot onder alle Nederlanders van 16 jaar en ouder. 70.000 mensen die waren ingeloot, kregen half november 2024 een uitnodiging om zich aan te melden voor het burgerberaad. Uit de aanmeldingen, opnieuw door loting, zijn 175 deelnemers gekozen voor het Nationaal Burgerberaad Klimaat. Om ervoor te zorgen dat de groep een zo goed mogelijke afspiegeling is van Nederland, hielden we hierbij rekening met de volgende eigenschappen:

• geslacht;
• opleiding;
• provincie;
• leeftijd;
• mening over klimaatbeleid.

Het Nationaal Burgerberaad Klimaat kwam in de eerste negen maanden zeven keer samen. Alle deelnemers gingen tijdens deze sessies met elkaar in gesprek. Dat deden ze onder leiding van een onafhankelijk voorzitter en gespreksleiders. Ze konden ook aan het werk gaan in kleinere groepjes.

De deelnemers kregen informatie en kennis aangeboden in diverse vormen en vanuit verschillende invalshoeken. Ook konden zij zelf bepalen welke informatie ze gebruikten. En welke deskundigen en betrokkenen ze wilden spreken. De deelnemers gingen met elkaar in gesprek vanuit hun eigen ervaring. Hierbij werd naar iedereen geluisterd. Zo kwamen ze samen tot een advies aan het kabinet. 

Alle deelnemers kregen een vergoeding voor deelname van €120 per maand voor de tijd en moeite die ze hier in staken. Daarnaast boden we zoveel mogelijk praktische hulp, bijvoorbeeld door het bieden van kinderopvang en het vergoeden van reis- en overnachtingskosten. 

Europees en Caribisch Nederland hebben op een verschillende manier te maken met klimaatverandering. In Europees Nederland is de hoge uitstoot van CO2 een groot probleem. In Caribisch Nederland ligt dit anders. Daar is geen grote uitstoot van broeikasgassen. De eilanden voelen eerder de gevolgen van klimaatverandering dan dat ze er de veroorzaker van zijn.

Omdat de vraag aan het burgerberaad zich richt niet richt op adaptatie (aanpassen aan klimaatverandering), maar op mitigatie (terugbrengen van de uitstoot broeikasgassen), heeft het kabinet ervoor gekozen de vraag aan het Nationaal Burgerberaad Klimaat te richten op het klimaatbeleid in Europees Nederland. Daarom hebben alleen mensen die in Europees Nederland wonen een uitnodiging ontvangen.

Op 1 december 2025 overhandigt het burgerberaad zijn advies aan het kabinet. Het kabinet geeft binnen zes maanden een reactie. Het geeft aan welke aanbevelingen in het advies het overneemt, welke niet en vertelt waarom dit zo is (motiveringsplicht). De uiteindelijke keuze om een aanbeveling wel of niet over te nemen ligt dus bij het kabinet.

De Tweede Kamer bespreekt hierna het advies van het burgerberaad en de kabinetsreactie in een debat. De afspraken hierover staan in een instellingsbesluit. In een slotbijeenkomst (uiterlijk december 2026) bespreken het kabinet en de Tweede Kamer met het burgerberaad hoe opvolging is gegeven aan hun advies.

De Tweede Kamer heeft een besprekingsplicht. Dat betekent dat de Kamer het advies en de reactie van het kabinet bespreekt in een debat.

Voor twee jaar gaat het om een bedrag van ruim 6 miljoen euro. 

Het burgerberaad wordt georganiseerd door het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving. Dat is een bij wet onafhankelijk orgaan. De organisatie en voorzitter waarborgen dat het burgerberaad onafhankelijk zijn werk kan doen, zonder sturing door of beïnvloeding van politiek, overheid of bedrijfsleven. Daarnaast waarborgt de organisatie onafhankelijke kennisvoorziening en zorgt ervoor dat kennis vanuit verschillende perspectieven voor het burgerberaad beschikbaar is.

Ook de 175 deelnemers van het burgerberaad staan los van politiek, overheid of bedrijfsleven. Ze kunnen zelf deskundigen, kennis en betrokkenen aandragen. De onafhankelijkheid is nadrukkelijk vastgelegd in het instellingsbesluit van het burgerberaad. Daarin staat ‘Het Burgerforum wordt voorgezeten door een onafhankelijk voorzitter’ (artikel 2) en ‘De voorzitter wordt ondersteund door het onafhankelijke secretariaat van het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving.’ (artikel 5)

Dit doet het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL). Het OFL doet dit op verzoek van de ministeries van Klimaat en Groene Groei en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het OFL is een onafhankelijk platform voor overleg en samenwerking tussen rijksoverheid, burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Het houdt zich bezig met de omgeving waarin we wonen, werken, reizen en recreëren.

Het OFL heeft veel ervaring met overleg en samenwerking tussen rijksoverheid, burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Daarom weet het OFL ook hoe je dit op een goede manier kunt organiseren.

Het budget is afkomstig uit het Klimaatfonds.

Omdat het burgerberaad een nieuw democratisch instrument is voor de rijksoverheid, is het belangrijk om zoveel mogelijk te leren van dit burgerberaad. Zo kunnen geleerde lessen worden toegepast bij toekomstige burgerberaden. Daarom vindt er onafhankelijk onderzoek plaats naar het burgerberaad. Het onderzoek wordt uitgevoerd door een aantal onderzoekers onder leiding van Kristof Jacobs van de Radboud Universiteit, in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie.   

Bekijk ook het rapport Doel en hoofdvragen evaluatie burgerforum bij de Kamerbrief Burgerforum klimaat- en energiebeleid.

Inhoud onderzoek

De onderzoekers kijken naar de opzet en uitvoering van het burgerberaad en naar wat er met de adviezen gebeurt. 

Het onderzoek bestaat uit een aantal onderdelen:

• Documentenanalyse: de onderzoekers verzamelen schriftelijke informatie over de aanloop en opzet, uitvoering en opvolging. Ook nemen zij interviews af met betrokkenen bij de organisatie.
• Vragenlijstonderzoek: vooraf en na afloop van elke bijeenkomst stellen onderzoekers de deelnemers vragen over hun verwachtingen vooraf en ervaringen achteraf. Dit gebeurt met een vragenlijst. Sommige deelnemers worden ook nog geïnterviewd.
• Observatieonderzoek: tijdens de bijeenkomsten bekijken onderzoekers hoe het burgerberaad verloopt. Ze kijken naar wat er gebeurt en hoe het gesprek verloopt.  
• Inwonerspeiling: op drie momenten onderzoeken de onderzoekers welke opvattingen de Nederlandse bevolking heeft over het burgerberaad. De laatste peiling vindt plaats nadat het burgerberaad de adviezen heeft aangeboden aan de Tweede Kamer.

De onderzoekers werken met anonieme (niet tot personen herleidbare) gegevens. Deelnemers kiezen zelf of ze meedoen aan het onderzoek. In 2026 verschijnt er een publiek rapport van het onderzoek.

Onderzoekers

Het evaluatieonderzoek wordt uitgevoerd door:

• Kristof Jacobs (Radboud Universiteit, projectleider) is eindverantwoordelijk en neemt de evaluatie onder deelnemers voor zijn rekening
• Christine Bleijenberg (de Haagse Hogeschool) is verantwoordelijk voor het onderzoek naar opzet en uitvoering van het burgerberaad
• Take Sipma (Tilburg University) is verantwoordelijk voor het onderzoek onder de brede samenleving 
• Frank Hendriks (Tilburg University)

Contact

Heb je vragen over het evaluatieonderzoek? Of wil je meer weten over de achtergrond en opzet? Neem dan contact op met Kristof Jacobs, kristof.jacobs@ru.nl.

Het kabinet heeft Nienke Meijer geselecteerd als voorzitter van het Nationaal Burgerberaad Klimaat. De keuze is op Nienke Meijer gevallen onder meer vanwege haar uitgebreide bestuurlijke ervaring en actieve rol in sociaalmaatschappelijke organisaties. Verder heeft zij ervaring in het samenbrengen van verschillende groepen en partijen, zoals bij stichting de Buitenboordmotor dat zij mede heeft opgezet. 

De voorzitter is het gezicht van het Nationaal Burgerberaad Klimaat. Dat betekent dat zij het aanspreekpunt is voor de deelnemers van het burgerberaad, maar ook voor de ministers, de Tweede Kamer en bijvoorbeeld journalisten. Als het burgerberaad bij elkaar komt, zorgt de voorzitter ervoor dat het gesprek goed verloopt en iedereen respectvol met elkaar omgaat. En de voorzitter zorgt ervoor dat het burgerberaad na ongeveer een half jaar met een advies komt. 

De minister voor Klimaat en Energie en de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (uit het vorige kabinet) hebben de voorzitter voorgedragen. Zij zijn namelijk verantwoordelijk voor het Nationaal Burgerberaad Klimaat.

Het Nationaal Burgerberaad Klimaat kwam in het eerste half jaar van 2025 in zes bijeenkomsten samen. De eerste bijeenkomst vond plaats op 18 en 19 januari. De laatste bijeenkomst vond plaats op 13 september. Op 1 december is de uitreiking van het advies aan het kabinet. Dit kabinet moet daar binnen een half jaar op reageren.

Het is belangrijk dat in het burgerberaad ook de stem van kinderen en jongeren doorklinkt.

Daarom zijn jongeren, ouder dan 16 jaar, ook uitgenodigd voor dit burgerberaad. 5% van de deelnemers van het burgerberaad is tussen de 16 en 19 jaar oud (t.o.v. 6% van de Nederlandse bevolking).

Verder is voor kinderen en jongeren een speciale versie van de online raadpleging ontwikkeld. Ieder kind of iedere jongere die dat wilde, kon dus meehelpen door de online raadpleging in te vullen.

Daarnaast organiseerde het burgerberaad ook een Kinderklimaattop. Deze bestond uit twee bijeenkomsten. De eerste sessie was met jongeren van 12 t/m 16 jaar en werd samen met UNICEF georganiseerd op 18 april 2025. De tweede sessie vond plaats op 9 mei 2025, was bedoeld voor kinderen van 9 t/m 12 jaar en werd georganiseerd door De Kleine Ambassade.

Tijdens de 5e bijeenkomst op 17 en 18 mei overhandigt een delegatie van kinderen een rapport met de uitkomsten van de Kinderklimaattop aan het burgerberaad. Het burgerberaad gebruikt deze inzichten om te controleren of de blik van de jeugd voldoende wordt meegenomen bij het schrijven van zijn advies.

Het is belangrijk dat zoveel mogelijk mensen in Nederland zich kunnen herkennen in het burgerberaad en zich betrokken voelen. En dat iedereen het proces en de uitkomsten goed kan volgen en begrijpen. We delen daarom zoveel mogelijk wat er gebeurt tijdens de bijeenkomsten, met wie het burgerberaad in gesprek gaat, en van welke kennis het burgerberaad gebruik maakt. Dat doen we door over het burgerberaad te communiceren via onze website, nieuwsbrief en sociale mediakanalen. En ook door met regelmaat media uit te nodigen om te registeren wat er gebeurt en met deelnemers te spreken. Verder maken we van iedere bijeenkomst verschillende video’s die we delen op de website en onze andere kanalen:

• Een video met een visuele samenvatting van de bijeenkomst;
• Een video waarin steeds een andere deelnemer gevolgd wordt voor en tijdens de bijeenkomst;
• Opnames van presentaties en andere vormen van kennis die tijdens de bijeenkomsten plenair (met het hele burgerberaad tegelijk) wordt gedeeld;
• Interviews met deskundigen die bij het burgerberaad langskomen over de kennis die zij hebben gedeeld met het burgerberaad.

We livestreamen de bijeenkomsten niet vanuit privacyoverwegingen. Het is belangrijk is dat de deelnemers van het burgerberaad in alle rust hun werk kunnen doen en het gesprek met elkaar kunnen voeren.

Bekijk de pagina Bijeenkomsten op de website om te zien wat er tijdens de bijeenkomsten in het burgerberaad gebeurt.

Het is heel belangrijk dat iedereen in Nederland zich kan herkennen in het burgerberaad en zich betrokken voelt. En dat iedereen het proces en de uitkomsten goed kan volgen en begrijpen. Daarom is communicatie met de samenleving belangrijk. Dat doen we zowel via onze eigen kanalen (website, nieuwsbrief, etc.) als via (social) media.

We delen zoveel mogelijk wat er gebeurt, met wie het burgerberaad in gesprek gaat, en om welke kennis het burgerberaad vraagt. Op deze manier kan de rest van Nederland zoveel mogelijk mee leren met het burgerberaad.

Verder had heel Nederland – van 16 april t/m 7 mei de kans om het burgerberaad van inbreng te voorzien. In deze periode stond namelijk op www.burgerberaadpleging.nl een raadpleging online.  De resultaten van de raadpleging helpen het burgerberaad bij het maken van ingewikkelde keuzes en het opstellen van hun advies. Het burgerberaad heeft de mogelijkheid gekregen om de rest van Nederland een aantal vragen te stellen. Dit kan het burgerberaad helpen bij het schrijven van zijn advies. Hoe we dit precies doen (bijvoorbeeld in de vorm van een online enquête en straatgesprekken) ligt nog niet vast.

Het is belangrijk dat de 175 mensen in het burgerberaad samen een goede afspiegeling vormen van Nederland. Zo komen er zoveel mogelijk verschillende perspectieven en ideeën bij elkaar. Dit ging zo:

Stap 1: Selectie van adressen en bewoners
We selecteerden willekeurig 125.000 adressen uit de Basisadministratie Adressen en Gebouwen (BAG). Deze adressen lagen verspreid over heel Nederland. De adressen werden gekoppeld aan bewoners van 16 jaar en ouder met de Nederlandse nationaliteit. Deze gegevens kwamen uit de Basisregistratie Personen (BRP). We nodigden naar verhouding iets meer mensen uit die verder woonden van de plek waar de bijeenkomsten plaatsvinden. We deden dat omdat de reisafstand invloed heeft op het al dan niet aanmelden.

Stap 2: Versturen van uitnodigingen
Uit deze groep bewoners werden willekeurig 70.000 mensen geselecteerd. Maximaal één persoon per adres. Zij ontvingen half november 2024 een persoonlijke uitnodiging om zich aan te melden voor het burgerberaad.

Stap 3: Aanmelding
De mensen die een uitnodiging ontvingen, konden zich tot en met 1 december 2024 aanmelden met een persoonlijke code. Aanmelden deden zij via het aanmeldformulier op de website van het burgerberaad.

Stap 4: Loting
Uit alle aanmeldingen werden daarna 175 deelnemers geloot. Daarbij is gelet op de volgende kenmerken: geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, provincie en mening over het klimaatbeleid. Daarbij zorgden we ervoor dat de verdeling van de deelnemers van het burgerberaad zoveel mogelijk lijkt op de verdeling van de mensen in de samenleving. Zo werd het burgerberaad een zo goed mogelijke afspiegeling van Nederland.

Met deze stappen kregen alle mensen van 16 jaar en ouder in Nederland een kans om mee te doen aan het Nationaal Burgerberaad Klimaat. Dat maakte het burgerberaad divers en herkenbaar voor iedereen. Het Nationaal Burgerberaad Klimaat gaat over ons allemaal.

Hieronder zie je de stappen van het lotingsproces schematisch uitgelegd.

Als een deelnemer vóór de eerste bijeenkomst uitviel, werd op basis van de lotingscriteria een vervanger gezocht uit de groep van andere mensen die zich hadden aangemeld. Bij de start van de eerste bijeenkomst op 18 januari stond de groep van 175 mensen vast. Als er na de start nog deelnemers afvielen, werden zij niet meer vervangen.